Opmerkelijke bomen in het Waalse Gewest: een erfgoed dat moet worden gerespecteerd in alle stedenbouwkundige projecten
Bij het plannen van een project in het Waalse Gewest is het van vitaal belang om na te gaan of het perceel in kwestie een opmerkelijke boom bevat. Daar zijn heel wat redenen voor, gebaseerd op een strikte reglementering die bedoeld is om het natuurlijke en landschappelijke erfgoed van dit gewest te beschermen.
1. Het wettelijk kader
Artikel D.IV.4 van het Wetboek voor Territoriale Ontwikkeling, de Code du développement territorial (CodT), bepaalt dat iedereen die “het wortelgestel van een opvallende boom, struik of haag wil vellen of beschadigen of het uitzicht ervan wil veranderen” een stedenbouwkundige vergunning nodig heeft. De bomen en struiken die onder dit artikel vallen, zijn duidelijk gedefinieerd in een lijst die is opgesteld door de Waalse regering.
Deze lijst, vermeld in artikel R.IV.4-7 van het CoDT, erkent verschillende categorieën opmerkelijke bomen:
- Bomen die op de lijst staan vanwege hun landschappelijk, historisch, dendrologisch, folkloristisch, religieus of biologisch belang, hun uitzonderlijke omvang of het feit dat ze een geografisch herkenningspunt vormen. Dit zijn bomen die als “geklasseerd” kunnen worden beschouwd;
- Bomen en struiken zichtbaar vanaf de openbare ruimte die aan bepaalde voorwaarden voldoen;
- Bepaalde fruitbomen, onder specifieke omstandigheden.
In de zin van het CoDT kunnen bomen als opmerkelijk worden beschouwd als ze in hun geheel zichtbaar zijn vanaf een punt in de openbare ruimte en, in het geval van hoogstammige bomen, als de stam, gemeten op honderdvijftig centimeter van de grond, een minimumomtrek van honderdvijftig centimeter heeft (art. R.IV.4-7, 2°, a) van het CoDT).
Het is echter belangrijk op te merken dat bomen die bedoeld zijn voor bosbouw of agrobosbouw niet onder deze regelgeving vallen.
2. Verplichte raadpleging
In het kader van het onderzoek voor de aanvraag van een bouwvergunning vereist het CoDT een raadpleging van instanties en commissies. Artikel D.IV.35 van het genoemde wetboek geeft de Waalse regering de bevoegdheid om te bepalen in welke gevallen raadpleging verplicht is. Deze lijst staat in artikel R.IV.35-1 van het Wetboek CoDT, dat bepaalt dat het departement Natuur en Bos moet worden geraadpleegd voor elke schade aan bomen, struiken en hagen van betekenis.
3. Waarom deze waakzaamheid?
Een opmerkelijke boom beschermen betekent de natuurlijke, culturele en historische rijkdom van het Waalse Gewest erkennen en promoten. Naast hun esthetische aantrekkingskracht zijn deze bomen vaak levende getuigen van de lokale geschiedenis en dragen ze bij aan de biodiversiteit van het Gewest. Ze dragen bij aan het welzijn van de mensen door schaduw te bieden, verbeteren de luchtkwaliteit en bieden een habitat voor verschillende soorten.
Bovendien lijkt het van belang te voorkomen dat een besluit dat het optrekken van een gebouw zou toestaan door de Raad van State nietig zou worden verklaard en/of zou worden opgeschort zonder dat de autoriteit die het besluit heeft genomen, rekening heeft gehouden met de aanwezigheid van een opmerkelijke boom en, in voorkomend geval, het ministerie van Natuur en Bos heeft geraadpleegd wanneer een dergelijke raadpleging vereist was. De vermelding van de aanwezigheid van een opmerkelijke boom zorgt er bijgevolg voor dat de bevoegde overheid zich met kennis van zaken uitspreekt.
De Raad van State is bijzonder alert op dit punt. In een besluit van 20 januari 2023 oordeelde hij dat het risico op beschadiging van een opmerkelijke boom over het algemeen als ernstig wordt beschouwd door omwonenden. De Raad van State stelt dat “het risico op beschadiging van het voortbestaan van een dergelijke boom over het algemeen als ernstig wordt beschouwd door aanvragers die in de buurt van deze opmerkelijke boom wonen, een boom die deel uitmaakt van het landschap van hun buurt en hun omgeving, zelfs als het project betrekking heeft op de bouw van een woongebouw in een gebied dat bestemd is voor bewoning. De stedenbouwkundige voorwaarden, compensaties of lasten die door de overheid worden opgelegd, hebben in dit geval niet tot gevolg dat deze ernst wordt gewijzigd, evenmin als het feit dat de boom in kwestie niet op de lijst staat” (C.E., nr. 255.550, 20 januari 2023, Ansias en Fuytier).
Conclusie
Alvorens een boom, struik of haag te vellen, of alvorens een project te starten op een perceel waarop zich een boom, struik of haag bevindt, is het essentieel om na te gaan of de planten een opmerkelijke waarde hebben. Het Waalse Gewest beschikt over een wetgevend arsenaal om het plantenerfgoed te bewaren en het is aan elke projectontwikkelaar om deze bepalingen na te leven, op straffe van sancties of annulering van een beslissing die de uitvoering van een project toelaat.
